Coraz częściej w mediach słyszy się o klauzulach abuzywnych, najczęściej ma to miejsce w przypadku umów kredytowych, choć nie tylko. Klauzule abuzywne, zwane też niedozwolonymi lub zakazanymi to warunki, które nie są zgodne z prawem. Co warto wiedzieć o takich postanowieniach i kiedy najczęściej mamy z nimi do czynienia?
Co to jest klauzula abuzywna?
Według polskiego prawa, klauzule abuzywne to postanowienia umowne, które są niedozwolone. Występują one głównie w relacjach B2C, czyli między przedsiębiorcą a konsumentem. Aby móc mówić o klauzulach zakazanych w umowach, zapisy muszą spełnić kilka warunków. Przede wszystkim nie zostały one indywidualnie uzgodnione z konsumentem, nie miał on na nie wpływu, klauzule są sprzeczne z dobrymi obyczajami, w rażący sposób naruszają interes konsumenta, nie określają jednoznacznie głównych świadczeń stron umowy.
Bardzo często o zapisach niedozwolonych słyszy się w kontekście kredytów hipotecznych, chodzi np. o ubezpieczenie niskiego wkładu własnego, klauzule abuzywne w umowach kredytowych objaśniają redaktorzy bloga zwrotubezpieczenia.pl. Niektórzy kredytobiorcy mają możliwość dochodzenia swoich praw na drodze sądowej, co może poskutkować zwrotem niesłusznie pobranych składek na polisę.
Katalog klauzul niedozwolonych
Istnieje w Kodeksie cywilnym katalog klauzul abuzywnych, który umożliwia ich stwierdzenie, jeśli pojawiają się jakiekolwiek wątpliwości. Zawiera on aż 23 pozycje. Wśród nich wymienia się przykładowo zapisy, które wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za: szkody na osobie, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, uprawniają do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny, uzależniają zawarcie umowy od podpisania innej umowy itp. Z katalogiem tym można zapoznać się, czytając art. 385 KC.
Rejestr klauzul niedozwolonych
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta prowadzi zestawienie klauzul abuzywnych. Pojawiają się tam zapisy, które zostały uznane za niedozwolone przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub przez Prezesa. Rejestr ten dostępny jest na stronie UOKiK. Jeśli zapis został uznany za niedozwolony i trafił do rejestru, Prezes ma prawo nałożenia kary na przedsiębiorcę, nawet jeśli ten stosował klauzule nieumyślnie. Może to być 10% zysku wypracowanego w roku obrotowym, który poprzedza rok nałożenia kary.
Klauzule abuzywne – na co uważać?
Klauzule abuzywne mogą być stosowane w różnych umowach, nie tylko kredytowych. Spotykane są także w umowach z deweloperami, firmami pożyczkowymi, między przedsiębiorcami, czy nawet z biurami podróży. Większość Polaków podpisuje dokumenty odruchowo, nie czyta ich zbyt dokładnie. Dzięki temu tak często można ich zwieść. Uważać trzeba więc na samą konstrukcję umowy. Jeśli coś budzi nasze wątpliwości, trzeba prosić o wytłumaczenie. Nie można bać się pytać, nie ma też obowiązku podpisywania umowy w danej chwili. Jeśli mamy podejrzenia, że w dokumencie zawarte są klauzule abuzywne, zawsze można skonsultować to z prawnikiem.