Jak rozpoznać gwiazdozbiór na niebie – czym są gwiazdozbiory?

Nocne niebo to miejsce pełne gwiazd, które najlepiej jest widać na czystym i ciemnym niebie, dlatego też najlepiej obserwuje się je poza miastem. Spoglądając w niebo zdajemy sobie sprawę z istnienia gwiazdozbiorów, choćby Wielkiej Niedźwiedzicy, ale gdzie szukać? Na co zwracać uwagę? Co powinien wiedzieć początkujący obserwator nieba?

Skąd wzięła się koncepcja gwiazdozbiorów?

Ludzie od wieków spoglądali i nadal spoglądają w niebo, interesują się kosmosem i gwiazdami. Pomysł na łączenie gwiazd ze sobą tworząc w ten sposób symboliczne kształty pojawił się w starożytności, a z czasem zaczęto dzielić niebo na sfery, wśród których rozróżniano różne konstelacje gwiezdne. Miało to oczywiście na celu między innymi lepszą nawigację, szczególnie nocą, ale nie tylko. Wieki nowych odkryć oraz szczegółowo robionych map nieba pozwoliło na dokładne sklasyfikowanie gwiazdozbiorów widocznych z każdego zakątka Ziemi.

Co to są gwiazdozbiory?

Mówiąc najprościej gwiazdozbiory to określony obszar na niebie, gdzie znajdują się gwiazdy łączone w jeden zbiór. Choć na niebie wyglądają jakby znajdowały się w tym samym miejscu, to tak naprawdę gwiazdy te nie są ze sobą w żaden sposób powiązane, poza zbliżoną widocznością na niebie i często będąc od siebie oddalone tysiące lat świetlnych. To my połączyliśmy te gwiazdy, tworząc symboliczny wzór dla ułatwienia orientacji, a wzory te nazywamy także asteryzmami. Obecnie, według najnowszego podziału wyróżnia się 88 gwiazdozbiorów.

Jakie gwiazdozbiory są widoczne w Polsce?

Ponieważ gwiazdy mają pewną stałą pozycję, nie jesteśmy w stanie obserwować wszystkich gwiazdozbiorów, ponieważ każda część nieba, to inna grupa widocznych gwiazd. W naszej sferze gwiazdozbiorów okołobiegunowych północnych można zaobserwować gwiazdozbiory: Cefeusza, Kasjopeję, Małą Niedźwiedzicę, Wielką Niedźwiedzicę, Gwiazdozbiór Smoka oraz Żyrafę. Są one dobrze widoczne na terenie Polski i o każdej porze roku.

Jak rozpoznać gwiazdozbiory na niebie?

Dla wielu z nas może to być dosyć trudne. Zawsze można posługiwać się mapami nieba i na ich podstawie samodzielnie szukać konkretnych konstelacji. Z pewnością bardzo łatwy do odnalezienia jest gwiazdozbiór Wielkiej i Małej Niedźwiedzicy, z czego ta druga posiada w swoim układzie Gwiazdę Polarną, znajdującą się na końcu Małego Wozu. Dla początkujących astronomów z pewnością odnalezienie ich nie powinno być wielką trudnością, a wspomagając się atlasami nieba można odszukać, a potem nauczyć się odnajdywania kolejnych gwiazdozbiorów. Oczywiście potrzeba do tego doświadczenia, wytrwałości oraz pewnej wiedzy praktycznej.

Gwiazdozbiory a odległości kątowe na niebie

Odległości kątowe, czyli co? Czytając atlasy nieba czy inne poradniki można się natknąć na takie pojęcie, mówiące, że jedna gwiazda jest oddalona od drugiej gwiazdy o ileś stopni kątowych. Oznacza to tyle, że patrząc na niebo odległość między obiektami wynosi właśnie tyle stopni. Jako, że ciężko jest nam na oko określić odległości kątowe, można łatwo posłużyć się palcami własnych rąk. Tak więc szerokość małego palca wyciągniętej przed siebie ręki to około 1 stopień, trzy środkowe to 5 stopni, zaciśnięta pięść to 10 stopni, a maksymalny rozstaw między małym palcem a palcem wskazującym to 15 stopni.

Żeby poszukiwać gwiazd na niebie wcale nie potrzeba ogromnej wiedzy, warto wyjść nocą i zacząć samodzielnie szukać, oczywiście w miastach warunki są kiepskie, dlatego najlepiej jest pojechać tam, gdzie świateł jest mało, a gwiazd wiele.